Блог
ЧIалаз кьецI гумир
И мукьвара яхцIур юкъуз жуван хайи хуьре амукьдай мумкинвал хьана заз.
«Халкьдив агатда, хуьруьнвийрин ацукьун-къарагъун, фикир-фагьумар чирда», – лагьана фикирна за.
Авайвал лагьайтIа, заз лезги чIал гьи гьалда аватIа мукьувай чириз кIанзавай. РикIелай алатай кьван лезги гафар рикIел хкиз кIанзавай. Чи квахьнавай бязи адетрихъ гелкъведа лагьана хуш хиялар физвай рикIяй.
Лезги чIал лезги хуьре хьиз гьина ван къведа кьван? Эхь, гьа заз кIандайвал хьана: аялар, жегьилар, кьуьзуьбур вири сад хьиз дидед чIалал рахазвай. Абуру шумудни са куьгьне гафар рикIел хкана зи. Хуьруьн лезги гьавадихъди ахвайш хьана заз. Хьран чими фу, таза ниси, дадлу тIеамар нез, бугъ алахьзавай нек хъваз кефияр къумбар тир зи. Вири хъсан тир, тек са кар хьаначиртIа...
ЯхцIур юкъуз иниз илифнавай са агьил дишегьлидихъ галаз мукьвавална за. Вичин уьмуьрдин 40 йис хуьре акъудна Бакудиз куьч хьайи адахъ хайи хизан, веледар авай. Гадайриз сусар гъанвай и къени къилихрин папа гьар йисан гатуз хуьре ял ягъизвай.
Садра дуьшуьшдай адан ихтилат ван хьана заз: «За хъсан тереяр йигъмишнава. Афарар биширмишиз кIанзава». Сифте заз ада са никай ятIани ягьанатзавай хьиз хьана ва гьавиляй и гафар кваз кьунач. Ингье ихтилатдин гуьгъ ван хьайила зи пагь атIана: «Гилан аялри гьич севмишзавач афарар. За ялвармишда зи невейриз неъ лугьуз, заз гьич къулагъ асмишдач».
Ргар яд иличнавайди хьиз килигзавай за вичин 70 йис хьанвай и дишегьлидиз. Зи мягьтелвал акурла ада жузуна:
– Вуч хьанва?
– Вун вучиз икI рахазва? – жузуна за.
– ГьикI?
– Кьве чIалан гафар кутаз.
– Пагь, зани лагьана вуч хьанватIа. Кутурай ман.
Зун дишегьли гъавурда тваз алахъна хьи, «тереяр» ваъ, «хъчар», «йигъмиш» ваъ, «кIватIун», «биширмишун» ваъ, «чран» лугьун герек я.
Ам: «Гила вахъ галаз рахадайла за жуван сивяй акъудзавай гафариз фикир гуда», – лагьана хъуьрена.
Муькуь юкъузни акуна заз дишегьли.
– Сенфиз гьикI истирагьет авуна вуна? – жузуна ада.
– Хъсандиз ял ягъана, – хъуьрена жаваб гана за.
– Аялри Бакудай зенг чалмишнавайни?
– Авунвай.
Мад вуч яргъи ийин, и яхцIур йикъан къене чун сад-садал дуьшуьш тахьай югъ хьанач. Гьар гъилерани чи арада гьа сад хьтин ихтилат кьиле фена:
– Ваз муьвеффекъиййетар хьурай, я вах.
– Вазни агалкьунар!
– КIвалахар къуртармиш хьанвачни?
– Ваъ, гьеле кьилиз акъуднавач.
– Крарин ярысы хьайитIани тамамламишнавани?
– Эхь, кIвалахрин зур кьилиз акъуднава.
Гьар юкъуз и дишегьлиди заз, вичи лагьайвал, «суьз вермишдай», яни гаф гудай хьи, пакад йикъалай гъалатI галачиз, фикирна рахада, ингье гаф кьилиз акъуддачир ада. ЯхцIур юкъуз цIийи чIал чириз жеда, зи чирхчирдивай лагьайтIа, югъди-йифди ван къвезвай вичин дидед чIалан гафар сакIани герек тирвал лугьуз хьанач. Аялди, яни жегьилди и кар авунайтIа, зун са акьван сугъул жечир. Са хизандин диде, са гапIал хтулрин баде икI рахунихъди рикI тIарзавай зи. Вичин чIалаз гьуьрмет тийизвай и дишегьлидилай хайибуруз вичин халкь кIанариз алакьдани? Садрани алакьдач. Эхь, гьа и карди рикI тIарна зи.
ЯхцIур югъ гьа икI алатна. Вичин 70 йисан уьмуьрда хайибурухъ, мукьва-кьилийрихъ, ярар-дустарихъ, хуьруьнбурухъ, ватанэгьлийрихъ галаз гьа икI, чIалаз кьецI гуз-гуз рахай и дишегьлидин рахунар завай дегишариз хьанач хьи, хьанач. Гьа и кардин гьайиф чIугваз, пашмандиз хтана зун Бакудиз.
Гьа чIавалай датIана и кардикай фикирзава за. ЧIал квадарнавай, руьгь гарарив вуганвай ихьтин инсанар къвердавай вучиз гзаф жезва, лугьуз веревирдзава. Гьуьрмет тахьай чкада рябет жедач лугьуда бубайри. ЧIални гьакI я, гьадазни гьуьрмет авуна кIан я. Мус чаз хайи чIалаз икрам ийиз, адан къадир жез, ам багьа кьаз чир хьайитIа, гьа чIавуз ам шегьредиз акъатда.
