Bloq
Дамах ая, рехне кутамир!
Гаф атай чкадал лугьун лезгийриз хас къилих я. Ам чинал, кичIе тахьана, векъидаказ лугьун лезгивилин лишан я. Чи халкьдиз гзафни-гзаф гьуьрмет гъанвай жигьетрикай сад я им. Ингье са бязи вахтара гаф векъидаказ лугьуни рикIер тIарда.
И дуьньядал хъуьтуьл гаф хьтин лукьман авач. Дердер, гъамар, хажалатар арадай акъудун патал лугьуз тежедай хьтин дарман я верцIи гафар. Анжах вучиз ятIани мискьивилелди менфят къачуда чна ихьтин гафарикай. РикI ахъайдай, руьгь кутадай гафар кьериз-цIаруз къведа чи мецел.
Куьне фикир ганатIа, бязи лезги дидеяр чпин веледрив “я кьейиди”, “я кайиди” лугьуз рахада. Фагьум тавуна, адан манайриз фикир тагана лугьуда абуру ихьтин гафар. Са бязи жегьил дидейри лагьайтIа, чпин аялриз алхишар ийидач. Гьелбетта, им чи адетрихъ галазни алакъалу я. Диде-бубадин, ярандидедин, яранбубадин, яранстхадин патав аял къужахда кьуна адаз чан-рикI авун айиб я лугьудай кьуьзуьбуру. Гьавиляй алхишар авун бадейрин хивез вегьедай. Бадейрин алхишар лагьайтIа, са акьван пара жедачир. Югъди-йифди зегьмет чIугвазвай, кар-кеспидихъ гелкъвезвай бадейриз, на лугьуди, аялар патал вахт жагъидачир.
Садра зал вичин хтулдиз верцIидаказ алхишар ийизвай баде дуьшуьш хьанай: “Я цаварин Рагъ!”, “Я вилерин экв!”, “Я гатфарин вирт!”, “Я дагъларин жив!”, “Я рикIин кьил!”.. Адан алхишар булахдин яд хьиз рикIи кужумдайбур тир. Ван атайбурун сивик хъвер акатзавай. Кьуд йиса авай аял хвешила вучдатIани тийижиз амай.
Бес вичиз гьа ихьтин чими гафар ван хьайи аялдин рикIе гьиссери цуьк акъуддачни? Аялдиз хизан, хуьр, ватан, дуьнья кIанардачни?
Захъ са мектебдин юлдаш авай. Абурун кIвале гьамиша сурун къай къекъведай. Хуш къведачир чаз и хизандикай. Бубадикай кичIела аялри витI акъуддачир. Дидедин мецик, на лугьуди, куьлег галай. РикI чуькьуьдай и кIвали. Инай акъатна хъфиз кIан жедай заз. Абурун аяларни гьа чеб хьтинбур тир. Гадаяр пел чIурубур, рушар тIимил рахадайбур.
Гьа инал лагьана кIанда: векъивилеринни къайивилерин бине кIвале эцигзавайди я. Къе са бязи хизанра, мукьва-кьилийрин арада авай серинвилерин себеб, бубайри лагьайвал, аял кьепIинамаз вердиш тавун, гъвечIизмаз адак инсанар кIан хьунин руьгь кутун тавун я.
Гагь-гагь япарихъ ахьтин векъи гафар галукьда хьи, гуьлле акьур хьиз жеда инсандиз. Лашуни тIардач, гафуни тIарда, гапурди атIудач, меци датIайди. Гьикьван кутугай гафар жагъурнава бубайри...
“Самур” газет акъудайдалай инихъ гафарин аламат мадни хъсандиз кьатIунзава чна. Ара датIана чаз акьул гузвайбур, чаз - журналистриз газет гьикI акъуддатIа, герек тир фактар гьи саягъда гъилик ийидатIа чирзавайбур пайда хьанва. Гьатта: “Куьне флан макъала флан саягъда кхьена кIанзавайди тир”, - лугьудайбурни ава. Гъиле къелем кьуна икьван гагьди са цIар кхьенвачир, газет патал материал гьазурун вучтин кар ятIа тийижир ихьтин ксар акурла, мадни чи бубайрин гафар рикIел хкведа: “Алакьдайда ийида, алакьдачирда чирда”. Эхь, чна алакьзавайвал, аямди ва кIелзавайбуру тIалабзавайвал газет акъудзава. Чи халкьдин чIал хуьз, меденият вилик тухуз алахъзава. Са ни ятIани разивал къалурун, “баркалла” лугьун патал ваъ, хайи халкьдиз къуллугъ авун патал. Чи крарихъ рехне кутазвай, чакай гъалатIар хкудиз алахъзавайбур патал чахъ атIай жаваб ава: “Чна икI ийизва, алакьдатIа, куьне чалайни хъсандиз ая!”
Дуьнья виликан дуьнья туш. Инсанарни виликанбурулай тафаватлу я. Гила вирибуру умун къилихрин, хъсан хесетрин инсанрихъ ялзава. Психологри меслят къалурзавайвал, пел чIурубурукайни мез туькьуьлбурукай яргъал хьана кIанзава. Алакьунар авай инсанрик рехнеярни синихар кутазвай ксар негь авун герек я.
Хар тIуьрда хур гатада лугьуда лезгийри. Чун “халкь” лагьана къелемдив эгечIнавай журналистар я. Чахъ рикI кузвайбур, чаз куьмек гузвайбур тIимил аватIани руьгьдай аватзавачир ксар. Маса халкьарин векилри чпин газетризни журналистриз къалурзавай къайгъударвал акваз рикI тIар жезвайбур.
“Жуванди” лагьана адалди дамах ийин, хъсанвилерихъ ялзавайбур алхишарун инсандин ивида хьана кIанзавайди я...
Седакъет КЕРИМОВА
