Bloq
Шабаш
И мукьвара чун са мехъерихъ галай. Бакуда кIвалахзавай, тIвар-ван авай са кцIарвиди вичин мукьва-кьилийрин, хайибурун, ярар-дустарин чIехи паяр районда яшамиш жезва лугьуз хцин хийирдин мярекат КцIара кьиле тухузвай. "Заз жуван хциз халисан лезги мехъер ийиз кIанзава, чи халкьдин адетар чна хуьн тавуртIа, ни хуьда?" - лагьанай ада. И гафар ван хьайила чун гъиле авай крарни туна, КцIариз рекье гьата. Лезги мехъерихъ цIигел я лугьуз.
"Пери" тIвар ганвай мярекатрин кIвализ атайла чкадин ансамблди язавай лезги макьамри кIвачерик звер кутазвай. Чун гьиссерал звал алаз залдиз гьахьайла мехъер цIийиз гуьнгуьна гьатнавай. ТIуьнар-хъунар бул тир межлис шад ванерив ацIанвай. Мехъерин иесиди лезгидалди тост лугьузвай.
Бакудай атанвай маса мугьманар хьиз чунни кьилел мертебада, кьилди суфрадихъ ацукьарна. Гафар гзаф чидай марагълу инсанрин межлисда вахт гьикI алатнатIа чир хьанач чаз. Са вахтундилай сад лагьай мертебадай атай гурлу ванери чун ялна. Вири хьиз чунни анихъ элкъвена. Чамрани суса кьуьлерзавай. Инсанри абур юкьва туна капар язавай.
Ингье са кардал чун вири пагь атIана амукьна. Шабаш гузвайбуру пулар цавуз хкадариз сусан кьилел "пуларин марфар" кьурзавай. Лацу лифрез ухшар сусан лацу дуьгуьрдални булушкадал кьацIай пулар алкIизвай. Вад, цIуд, къад манатрин, гьакIни урусрин 10 рублрин чарар сусан кьилел, къуьнерал, гъилерал, гьанайни чилел авахьзавай. Сусан капашарни пуларив ацIанвай. Адан иер, назлу акунри и кардив кьазвачир. Лацу лечегра чIулав лекеяр гьатзавай мулдин цуькведиз ушар тир свас. Адан лацувал, паклувал акваз-акваз квахьзавай.
Им адетдин лезги чамранни сусан кьуьл тушир, рикIе перишанвилин гьиссер твазвай, ажузвилихъ, пулунилай аслувилихъ ялзавай кьуьл тир. Сусазни чамраз вучдатIани чизвачир. Абуру и югъ гьикьван чIав тир вилив хуьз. Бахтлу лекьери хьиз макьамрал илигиз, бахтаварвилин гьиссералди дамахиз кIанзавай абуруз. Ингье пулари жегьилрив вил ахъайиз гузвачир. Къерехда акъвазна межлисдиз килигзавай бубадин хвешивилин и кьил а кьил авачир. Чилелай пулар кIватIзавай аялри лагьайтIа, кIвачерик акатиз, кьуьлзавайбуруз генани гзаф манийвал ийизвай. Чеб квадарнавай сусани чамра сад-садаз килигиз, и кардин эхир гьикI жедатIа лугьуз фикирзавай. "Лезги адетар" чIуризни кIанзавачир жегьилриз.
Арачиди аялри кIватIиз, вичив вугузвай пулар макьамчийрин чемоданда твазвай. Пул куьлуь авун патал адав агатзавайбурув ада гьа пулар гузвай. Гьа икI, пулари сусан винелай, чилелай, аялрин гъилерилай, арачидилай, ахпа мадни сусан винелай цIар ягъизвай... КьацIай пулар гъиле кьур межлисэгьлийри чпин чкайрал ахцукьна тiуьн-хъун давамарзавай.
Эхирни са ни ятIани гъиле авай пулар далдамчийрин вилик вегь лагьана свас гъавурда туна. Суса гьакIни авуна. Къуьнелай залан пар алатай хьиз хьана адаз. Са адаз ваъ, мехъерихъ галайбурузни регьят хьана. И гьарай-вургьай, шабашар вири далдамчияр патал тир!
Пагь атIана амай чун. Яргъарай атанвай мугьманар къах хьанвай. Мугьманрихъ гзаф духтурарни галай ва гьабурни вучдатIа тийижиз амай. Сада лагьай гафар япарихъ галукьна чи: "Ибур гьикьван гуьгъуьна аматIа аку". Муькуьда адан гафариз къуват гана: "Чи пата шабашар советрин девирда вегьидайди тир". И гафари рикI тIар тавун мумкин тушир.
Лезги мехъерар дегь чIаварилай шабашар галачиз кьиле фейиди я. Чи мехъеррар лезги кьуьлери лишанлу авурди я. Рушарини гадайри иер кьуьлеруналди гьуьжетардай. Лезги демер, лезги адетар, лезги къилихарни хесетар къалурдай мярекат хьиз халкьди гьамиша багьаз кьурди я мехъер. Гьавиляй виш йисара лезгийрин дамахдиз элкъвей демерин суракьар вири дуьньядиз чкIайди я. Ингье гзаф чIуру адет тир шабаш кьабулна чна патанбурувай. Лацу пекиниз ягъай чIулав пине хьиз рикIиз такIан ятIани кьабулна чна шабаш.
Садбуру шабаш макьамчийрин гьакъи я лугьуда. И гьакъи кьуьлзавайбурун кьилелай алах тавуна, абурун гъилер кьацIур тавуна макьамчийрив вугайтIа жечни? Чпиз гьуьрметзавай сеняткарри и рекьелди пулар кIватIдач эхир.
Садбуру шабаш кесибвилин лишан я лугьуда. Чпихъ мумкинвал авачир мехъерин иесияр макьамчияр шабашдалди рази ийиз алахъда. Авайвал лугьун хьи, исятда макьамчияр чпин гьакъи рахун тавуна мехъерик физвач. АкI ятIа и татугайвилер арадиз гъайиди вужар я, ансамблар?
Макьамчиярни маничияр дегь чIаварилай халкьдин арада меденият теблигъзавайбур я. Абуру инсанриз хуш легьзеяр бахшда, абурун рикIера къенивилин гьиссер твада. Чаз икI чида.
Са суал къвезва: гзаф районрин агьалийри фадлай негьнавай, халкьдин адетрик рехне кутазвай шабашдал КцIара цIийи кьилелай чан хкун яраб ни кIвалах ятIа? Бес КцIарин талукь идарайри, вилик-кьилик квай ксари, агъсакъалри, интеллигентри вучиз и кардиз рехъ гузва? Курортдин зона хьиз сейли хьанвай, гьар йисуз агъзурралди инсанар къвез-хъфизвай и лезги районда ихьтин татугайвал хьун кутугай кар яни?
Седакъет КЕРИМОВА
