Блог

     И мукьвара Германиядай хтай зи са журналист дустуни заз лагьана: «Зун и уьлкведа са карди гзафни-гзаф мягьтеларна. Немсерин телевизордал са акьван рикI алач. Телевизордиз кьериз-цIаруз килигда абуру. Германияда сад садан кIвалериз илифдай хъсан адет ава. Мукьва-кьилийрал, ярар-дустарал, къуншийрал кьил чIугван адет кьунва абуру. Идалай гъейри гьафтеда садра ва я кьве гьафтеда садра инсанар санал ресторандиз фида. Ина фу нез-нез яргъал ихтилатар ийида абуру.»

Авайвал лагьайтIа, и гафари кIевелай эсерна заз. Абуру фикир-фагьумиз туна зав. Жуван уьмуьрдиз, яшайишдиз вил вегьена за.  Жуван къилихриз, крариз, амалриз къимет гуз алахъна. Татугайвилерикай, гъалатIрикай, хъсанвилерикай веревирдер авуна.  Эхиримжи гъилера зун нин кIвализ илифна? Бес зи кIвализ и мукьвара вуж мугьман атана? – лугьуз суал гана за жуваз. РикIел хтанач. Дуьшуьшдай илифай мукьва-кьилийрин кIвалера вуч акуна заз? – Телевизордин  вилик дивандал ацукьна гъилин телефондин зенгериз жаваб гузвай хайибур. Вахъ галаз са гаф рахаз, телефондай вад гаф лугьузвайбур.

     Эхь, сад садан кIвалериз илифун, хайибурал кьил чIугван, сад садан яшайишдихъ галаз марагълу хьун, абурун къайгъуйрикай хабар кьун, мукьва-кьилийрин хийир-шийирдихъ гелкъуьн ва маса адетар акваз-такваз арадай акъатзавайди сифте яз байихна за.

     Са береда лезгияр сад садал дуьшуьш хьайила рикI алаз лугьудай:

     - Ша, илифа!

     Сад садан кIвалериз илифун элдин адет тир. Инсанар мугьманвилиз рикIивай гьазур жедай. Абуру цIийи пек-лек алукIдай, пай-уьлуьш гьазурдай. Жуван кIвалин гьалал ризкьидикай савкьватар тухудай. Инсанар чпин веледарни галаз мугьманвиле фин халисан мярекатдиз элкъведай. Гьа икI, несилар, сихилар мукьва жедай.

     Мугьмандин суфрадал кIвалин иесиди виридалайни дадлу хуьрекар тадай. Фу тIуьна куьтягьайдалай кьулухъ верцIи ихтилатрал илигдай абуру. Хуьруьн хайиди, кьейиди, яргъариз акъатайди, шегьреда авайди, дарда гьатайди рикIел хкидай. Атун авай, хъфин авай и дуьньядин виридалайни хъсан легьзеяр тир кьван ибур. Инсанар сад садаз герек тир, абуру сад садаз чпин рикIин сирер ихтибардай. Архаяр, дустар, хайибур икI арадиз къвезвай.

     Са береда чи хуьрера, районра, шегьерра гьар кIвалихъ вичин тавдин кIвалер авай. Мугьман кIвалин шагь я лагьана адаз алакьдай хатур-гьуьрмет ийидай. Яшлу, кьуьзуь инсанар яшамиш жезвай кIвалериз илифун лагьайтIа, гьам суваб тир, гьам алхиш. Начагъ хьанвай, месе гьатнавай гьар са касдал нубатдалди вирида кьил чIугвадай. РикI-дуркIун авуна, алакьдайвал куьмекни гудай. Инсанар агуддай, абурун арада хъсан рафтарвилер арадал гъидай и фин-хтунри.  Дердер, хажалатар пайдай - пар кьезил хьурай лугьуз, шадвилер пайдай, виридан рикIера шадвилин гьиссер куькIуьнрай лугьуз.

     Са шумуд йис идалай вилик икI тир. Гьеле чаз хайибур, жуванбур, мукьва-кьилияр, агъсакъалар чизмай. Гьеле чавай хайибурухъ галаз хайи чIалал рахаз жезмай. Чи аялар чна лагьайвал яшамиш жезвай.

     Са береда  лезгийри лугьудай: «Ам вуч кIвал я, аниз мугьман илиф тавурай!» «Мугьман авачир кIвал яд атIай регъв я», - лугьудай абуру. КIвалин абур тир мугьмандиз алакьдайвал хатур-гьуьрмет ийидай вирида. Мугьман авачир кIвале хийир-берекат жедач лагьай гафарин чIалахъ тир инсанар. Ам тавдин кIвале, вини кьиле ацукьарна, адаз къуллугъардай, хъфидайла пай-уьлуьш кутадай.

     Сад садан кIвализ илифай, санал са кап фу тIуьр инсанар мукьва жедай. Ихьтин фин-хтунри ислягьвал, дуствал, стхавал, кIанивал хьтин къенивилер арадал гъидай.

     Гьайиф хьи, къвердавай и адетар квахьзава. Дегиш жезва инсанар, дегиш жезва абурун къилихар. Гила чун телевизор лугьудай са кьватIиди идара ийизва. Ам авай чкада чи вилериз затIни аквазмач. КIвализ мугьман атайлани телевизордилай вил алуддач чна. Гьадал вил алаз кIанз-такIанз ихтилатда мугьмандихъ галаз. Хайибурулай пара телевизордай къалурзавай инсанрихъ ялзава чна. Патав гвай, дарвилери чуькьуьзвай инсанрин гьаларикай хабарни кьазмач. Гила хайибур, мукьва-кьилияр герекзамач чаз. Абуру вахт пара тухузва. Чаз кIанзавайди хъуьтуьл диван, телевизор, садни гъилин телефон я. Фу недай вахтунда атай мугьманди лагьайтIа, садбурун кефияр чIурда – чпел кIус тIимил гьалтда эхир.

     Къенин аям акунайтIа, чи бубайрин рикI пад жедай. Эхиз жечир абурувай и крар. Халкьдин адетар вилин нинияр хьиз хвена чал агакьарай абурун руьгьдиз аян ятIа чи къенин гьалар?

 

•