Блог

     Дуьнья анжах кхьенвай, кьабулнавай къанунри идара ийизвач. Вири крари къанундив кьаз тиртIа, къанунра ихьтин гафарни жедай:

     - Кесибриз куьмекдин гъил яргъи авун девлетлубурун буржи я.

     - Авайда авачирдан гьалдикай хабар кьуна кIан я.

     - Суваб крар ийин гьар са инсандин везифа я...

     Гьайиф хьи, ихьтин мергьеметлувилин къанунар са гьукуматдини кьабулнавач.  Я хъсанвилер тийизвай, суваб крарихъ гелкъвезвачир инсанриз жаза гунни абурун къанунра фикирда кьунвач. Садаз вад кIвалер аватIа, са масадаз кумани жагъизвачтIа, вадакай сад игьтияж авайдав вугудай къанун авач. Дуьньядин гьахъсузвилерни татугайвилер арадай акъудиз кIанз агъзур йисара зегьмет чIугвазватIани, инсанривай гьелени гъалатI квачир къанунар арадал гъиз хьанвач. Амма и гъалатIарни татугайвилер тIимиларун патал Аллагьди регьимлу, инсафлу, суваб крарихъ ялдай инсанарни яратмишнава.

     Вилик фенвай гзаф уьлквейра гьукуматдихъ хьиз, девлетлу инсанрихъни махсус программаяр ава. Куьмексуз, игьтияж авай инсанриз куьмек къалурун патал абуру йиса садра чпин бюджетдай кьилди пулун такьатар чара ийида. Гьатта са кьадар ишлемишнавай техника, пек-лек, мебель, ктабар ва маса затIар кIандай инсанар, тешкилатар, идараяр жагъурна и шейэр рикIин сидкьидай абуруз багъишламишда. Са патахъай суваб къазанмишда, муькуь патахъай цIуру затIар арадай акъудда.

     Уьлкведа девлетлу ксар гьикьван пара хьайитIа, кесибрин кьадар гьакьван тIимил жеда. Вучиз лагьайтIа авайда авачирдаз, тухбуру гишинбуруз гуда.

     Ингье, и кардин акси яз, чпик пул акатунивай нефс мадни къати жезвай, инсанар кваз такьазвай, къекъерай акъатзавай, ял кткизвай девлетлубур пайда жезва чинра. Ахьтинбур чал гьар сана дуьшуьш жезва. Гьа ихьтин кьве инсандикай лугьуз кIанзава.

Кьве вах я абур. Дидеди кесибвилелди, гъуьл кьилел алачиз хвена, чIехи авуна гъуьлуьз гайи кьве вах. ЧIехиди шегьерда яшамиш жезва. Заводда фялевиле кIвалахзавай адахъ кьуд аял ава. Гъуьл 10 йис кьван я месе гьатна. И хизан акьван кесибвилелди яшамиш жезва хьи, рикI тIар жеда инсандин.

     ГъвечIи вахан гъуьл чIехи къуллугъдал акъвазнава. Адахъ гегьенш кIвалер, багъ, са шумуд машин ава. Вахарин араяр серин я. Анжах хийир-шиирдик гуьруьшмиш жеда абур. Садра багъдин бегьер кIватIна куьтягь тахьуникай шикаятна гъвечIи ваха заз:

    - Шумуд йис я майваяр тамамвилелди кIватI тежез, тарарал кьураз.

    Эхиз хьанач завай:

    - Жуван кесиб вахаз ракъура тIун майваяр. А кесибдин аялар са ичинихъ цIигел я. Ваз Аллагьдикай кичIе тушни?

    - Ичер кIанзавайтIа, атана тухурай, - лагьана дишегьлиди.Заз хълагьдай гаф жагъанач. Адан шегьерда авай вах вилерикай карагзавай зи: кIвалахдалди кIул хкатнавай, вилера гьамиша гъам авай вах. Четинвилелди вичин хизан хуьзвай адаз ваха вацра садра хьайитIани недай-хъвадай суьрсетар ракъурнайтIа, чIехи куьмек жез тир.

     Аял чIавар рикIел хтана зи. А береда гзаф инсанар инсафлу тир. Авайбуру авачирбуруз гудай, куьмекдин гъил яргъи ийидай. Са береда муаллимри кесибриз куьмек гуз кIанз чпихъ мумкинвилер авай хизанрай тир аялрин герекзамачир ктабар кIватIна ктабханада тадай ва цIийи ктабар къачуз тежезвайбуру гьабур инай тухудай. ГьакIни кIвалерай аялрин артух пек-лек инсанри кIватIна мектебдиз гъидай. Чпихъ мумкинвилер авачир хизанар патал и пекер чIехи куьмек тир.

     Кесибар гьар девирда хьайиди я. Анжах гилан девлетлубур виликанбурулай тафаватлу я. Захъ са таниш ава: 4 телевизор ава адан кIвале. Абурукай кьвед ништа, ишлемиш тийиз гьикьван вахт ятIа. Гьа и танишрин къвал-къвалавай кIвале чпихъ касни авачир кьве пенсионер яшамиш жезва. Чпин телевизор чIур хьанвайвиляй абур цIийи телевизордихъ цIигел я...

     КIвалахал фидайла рекьин къерехда, хъуртал гадарнавай цIийи ктабар акуна заз. Са береда ихьтин ктабар къачун патал тонаралди макулатура вугудай инсанри талукь идарайрив. Гила герексуз шейэр хьиз гадарзава садбуру ктабар. Михьи, кьуру чкадал эциг тавуна, хурхадиз гадарнавай Пушкинан, Лермонтован томар. Гадарнавай хьи, садавайни менфят къачуз тахьурай. Вуч лугьун ихьтин инсанриз. Ихьтин ксариз хъсандни писд, сувабни гунагь чир жени?

     Заз чиз, хъсанвал ийиз алакьун илим я. И илим чирна кIанзавайди я: хизанда, мектебда, жемиятда. Бубайрин гафар веледрив агакьарун чарасуз я:

     - Хъсанвал ая, амма жува авур хъсанвиликай рахамир, хъийизмайдакай фикир ая.

 

•